مراحل بیزینس پلن برای شروع یک کسب و کار موفق
بیزینس پلن مفهومی اساسی در ادبیات مدیریت است. با این حال، بسیاری از کارآفرینان کار خود را شروع میکنند بدون اینکه بیزینس پلن نوشته باشند. در واقع طرحی که در ذهن این افراد است هیچ گاه روی کاغذ نمیآید و با شاخصها و معیارهای معتبر ارزیابی نمیشود. بیزینس پلن یکی از مهمترین بخشهای راهاندازی یک کسبوکار جدید است. در واقع نقشه راه آینده شرکت و ذینفعان آن را مشخص می کند و آگاهی از مراحل بیزینس پلن و رعایت آن از ضروری ترین اقدامات برای شروع یک کسب و کار جدید محسوب می شود.
در بیزینس پلن، مدل کسبوکار شرکت مشخص شده و منابع لازم برای هر یک از فرآیندهای آن تعیین میشود. امروزه حتی در دنیای استارتآپها از لزوم نوآوری مستمر مدل کسب و کار صحبت میشود. یعنی چیزی فراتر از طراحی یک بیزینس پلن ایستا. کسبوکارهای امروزی به بیزینس پلن دینامیک روی آوردهاند اما در داخل کشور هنوز بسیاری از شرکت ها حتی به لزوم تدوین یک طرح کسب و کار نرمال و اهمیت رعایت مراحل بیزینس پلن پی نبردهاند. در این مقاله به تشریح اهمیت و مراحل تدوین یک بیزینس پلن موثر خواهیم پرداخت.
بیزینس پلن چیست؟
بیزینس پلن گزارشی است که در آن، مدل تجارت، محصولات و خدمات، چگونگی درآمد، مدیریت و نیروی انسانی، تأمین بودجه، نوع عملکرد و سایر جنبههای ضروری موفقیت تشریح میشود. یک بیزینس پلن ساده، میتواند راهنما و نقشه راه کسب و کار شما باشد که اهداف و جزئیات روش برنامهریزی شما را برای تحقق اهدافتان مشخص خواهد کرد. ایده اصلی کسب و کار شما باید انسجام داشته باشد. در عین حال نباید یک سند مطول و رسمی باشد. این سند مثل یک مقاله کاربردی تدوین میشود که موارد اصلی کسب و کار در آن ذکر میگردد.
چنانچه قصد شما صرفاً برنامهریزی برای رسیدن به درآمد بیشتر و رونق کسب و کار باشد، لازم نیست که سراغ تدوین بیزینس پلن بروید. ولی اگر میخواهید میزان قابلتوجهی در زمان، پول و منابع خود صرفهجویی کنید و به نتایج ارزشمندی برسید، پس قطعاً به یک سند بیزینس پلن نیاز خواهید داشت. بیزینس پلن به شما کمک میکند تا بتوانید حمایت سرمایهگذاران را در مراحل اولیه رشد به دست آورید (خصوصاً در رابطه با استارت آپها).
ضرورت داشتن برنامه ریزی در مراحل بیزینس پلن
بنابراین اگر قصد راهاندازی یک کسب و کار پایدار را دارید باید یک بیزینس پلن و برنامهریزی جدی و صحیح تدوین کنید و طبق آن برنامههای اجرایی را پیش ببرید. البته ممکن است که بتوانید از بیزنس پلن پیشساخته نیز استفاده کنید که معمولاً برای کسب و کارهای کوچک و نوپا قابل استفاده است. این برنامههای از پیش تعیینشده در فرآیندهای مختلف کسب و کار نظیر طراحی واحد فروش، بودجهبندی، تعیین گلوگاهها و تشریح وظایف بخشهای مختلف نقش پشتیبان خواهند داشت.
مطلب پیشنهادی: چگونه بیزینس خود را شروع کنیم؟
البته نیاز به تدوین یک بیزینس پلن زمانی برای کارآفرینان محرز میشود که با کمبود منابع مواجه میشوند و برای بقا و دوام کسبوکار خود نیازمند جذب سرمایه میشوند. در این مرحله متوجه میشوند که جایی از کار مشکل دارد و باید کل سیستم را بازنگری کرد. البته این مشکل برای بسیاری از شرکتهای نوپا و استارت آپی اتفاق میافتد. به عبارت دیگر، تدوین بیزینس پلن و جذب سرمایه ارتباط نزدیکی با هم دارند. ولی تدوین یک بیزینس پلن برای شفافیت کسب و کار لازم است. چه در مرحله جذب سرمایه باشد و یا نباشد.
بیزینس پلن به این پرسش سرمایهگذاران پاسخ میدهد که این شرکت قرار است چگونه به اهداف خود برسد و از همه مهمتر، چرا آنها باید در آن سرمایهگذاری کنند. یک بیزینس پلن باید ابعاد مختلف یک کسبوکار را برای مخاطب روشن کند. مراحل بیزینس پلن و نحوه تهیه و تدوین آن را در ادامه توضیح خواهیم داد.
بخشهای ضروری در یک بیزینس پلن
توصیف شرکت
در این بخش از بیزینس پلن باید یک شمای کلی از محصولات و خدمات، مصرف کنندگان و مزیتهای رقابتی آن ارائه شود. در واقع باید تمام آن نکاتی که میتواند سرمایهگذاران را به سرمایهگذاری در شرکت ترغیب کند، در این بخش توصیف کنید.
تحلیل بازار
در این بخش، بازار هدف تحلیل میشود. در این بخش باید به سهم بازار، پیشبینی سهم بازار آتی، مهمترین رقبای صنعت و حجم کل صنعت اشاره کنید. جذابیت صنعت و بازار یکی از معیارهای مهم انتخاب برای سرمایهگذاران به شمار میرود. ممکن است در بازار پررونقی فعالیت نکنید. اما به هر حال اولاً برای پیشرفت شرکت و تدوین استراتژی به تحلیل بازار نیاز خواهید داشت و ثانیاً جذب سرمایهگذار بدون تشریح جذابیت بازار امکانپذیر نیست.
برای تدوین این بخش از گزارش حتما باید قبلا فرآیندهای لازم برای تحقیقات بازاریابی را انجام داده باشید و بتوانید به اطلاعات معتبر و قابل اتکایی استناد کنید. در غیر این صورت تحلیل بازار شما صرفاً بیان آرزوهایتان تلقی خواهد شد.
طرح عملیاتی یکی از مراحل بیزینس پلن
در این بخش باید عملیات یک روز کاری شرکت را توصیف کنید. در این بخش باید اطمینان حاصل شود که تمام فرآیندهای لازم برای به سرانجام رسیدن و سودآوری کسبوکار پیش بینی شده است. البته نیازی به تفصیل این طرح نیست بلکه صرفاً شمایی کلی از موضوع باید مطرح شود. اطلاعاتی از قبیل محل کسبوکار و الگوی حملونقل نیز در این بخش از بیزینس پلن باید ذکر شود.
ساختار مالکیت و مدیریت
در این بخش در اصل ساختار مالکیت سازمان و نحوه مدیریت آن تشریح میشود. البته این موضوع در کشورهایی که ساختارهای مالی پیچیده و گوناگونی دارند اهمیت بیشتری مییابد. توصیف ساختار مالکیت و مدیریت نشان میدهد که افراد مختلف چه نقشی در سازمان ایفا میکنند و سرمایهگذاران احتمالی چه جایگاهی در این ساختار خواهند داشت. ساختار مالکیت در بازارهای توسعهیافته یکی از جذابترین و تاثیرگذارترین بخشهای بیزینس پلن در جذب سرمایههای خطرپذیر به شمار میرود.
محصولات و خدمات
مهمترین بخش یک بیزینس پلن توصیف و توضیح محصولات و خدماتی است که عرضه میکند. البته شاید این بخش از بیزینس پلن برای کسبوکارهای فیزیکی چندان دشوار نباشد. اما برای استارتاپ ها و کسبوکارهای نوپا در فضای اینترنت که در آن تمایز بین محصول و خدمت مثل گذشته چندان واضح نیست، قدری دشوار خواهد بود.
در هر صورت شما باید بتوانید محصول یا خدمت یا ارزش پیشنهادی خود را به مشتریان کاملاً تبیین کنید و سرمایهگذاران را متقاعد کنید که افراد زیادی حاضرند بابت این محصول یا خدمت پول بپردازند.
بازاریابی و فروش
تحقق اهداف و چشم اندازهای سازمانی مستلزم داشتن یک برنامه مدون و دقیق برای بازاریابی و فروش است. در هنگام ساختن این بخش، استراتژی های خلاق بازاریابی و فروش ممکن است برای شما ظهور کنند. در این بخش از بیزینس پلن باید به کانال های فروش و توزیع نیز اشاره نمایید.
برآوردهای مالی، از دیگر مراحل بیزینس پلن
این بخش مربوط به برآوردهای هزینه و درآمد است و برای سرمایهگذاران جذابترین بخش به شمار میرود. در این بخش باید منافع مادی که قرار است ذینفعان از آن بهرهمند شوند را به خوبی توضیح دهید. برآورد مالی در بیزینس پلن در واقع پیش بینی ترازنامه مالی شرکت و نرخ بازده سرمایه آن در سالهای آتی است.
درخواست تامین مالی
این قسمت مخصوص زمانی است که هدف از بیزینس پلن شما جذب سرمایه بیرونی باشد. در این بخش شما مشخص میکنید که برای تحقق اهدافتان به چه میزان منابع مالی نیازمند هستید.
نکات مهم در طراحی بیزینس پلن
بیزینس پلن قرار نیست یک سند طولانی و مفصل باشد. برخی مدل های تدوین بیزینس پلن، شمای کلی کسبوکار را در یک صفحه به صورت خلاصه بیان میکنند. نظیر بوم مدل کسب و کار استراوالدر.
برای تدوین بیزینس پلن قرار نیست صفر تا صد کار را خودتان به سرانجام برسانید. در برخی مواقع استفاده از مشاوران خارجی و متخصص امری ضروری است. البته با حفظ احتیاط و محرمانگی موضوعات.
طراحی بیزینس پلن حتی برای کارآفرینانی که در مرحله جذب سرمایه نیستند نیز ضرورت دارد. بنابراین نباید تدوین بیزینس پلن را یک مقوله تشریفاتی تلقی کنید که تاثیری در اصل ماجرا ندارد. این نکته را از آن جهت یادآور میشویم که متاسفانه به نظر میرسد بسیاری از کسبوکارها چنین برداشت اشتباهی دارند.
مطلب پیشنهادی: شروع یک بیزینس جدید با ۱۴ مرحله حیاتی
لزوم استفاده از مشاور در مراحل بیزینس پلن
همانطور که قبلا درباره لزوم استفاده از مشاور صحبت کردیم، از سوی دیگر نیز باید بگوییم که مشارکت نکردن صاحب کسب و کار در طراحی بیزینس پلن نیز غلط است. امروزه میبینیم که برخی شرکت ها بیزینس پلن خود را برونسپاری میکنند که این شیوه نیز نادرست است.
اهداف غیر واقع بینانه نداشته باشید. البته یکی از ویژگیهای شخصیتی کارآفرینان بلندپروازی و جاهطلبی آنهاست ولی این اهداف نباید از سقف قابلیت امکان فراتر رود. در تدوین اهداف بیزینس پلن باید به محدودیت های مالی و زمانی و غیره توجه شود.
پیش بینی کردن مشکلات احتمالی
بیزینس پلن را باید محتاطانه تدوین کنید و ریسکهای احتمالی را نیز برآورد کرده و برای مواجهه با آنها برنامه داشته باشید. بیزینس پلنهای تک بعدی و بدون درنظر گرفتن پلنهای جایگزین ممکن است شما را به دردسر بیندازند. خصوصاً در خصوص استارتآپها در فضای دیجیتال.
نادیده گرفتن مشکلات بازار. علاوه بر ماهیت یک کسب و کار، تناسبی که با بازار وجود دارد میتواند موفقیت یا شکست آن را رقم بزند. این بازار است که تعیین میکند چه نوع کسب و کاری میتواند حق بقا و رشد داشته باشد. مفهوم نوآوری مدل کسبوکار (BMI) نیز به همین علت مطرح شده است. در دنیای رقابتی امروز، استارتاپ ها باید خودشان و مدل کسب و کار یا همان بیزینس پلن خود را بر اساس بازخوردی که از مشتریان دریافت می کنند سریعاً اصلاح کنند وگرنه نابود خواهند شد. استارتآپهای موفق امروزه به جای تدوین یک بیزینس پلن ایستا، استراتژی تدریجی و مفهوم نوآوری مدل کسبوکار را به کار گرفتهاند.
از آنجا که بیزینس پلن سندی است که معمولاً با ذینفعان بیرونی سازمان در میان گذاشته میشود لذا به لحاظ نگارشی نیز باید با استانداردهای بالا و به لحاظ بصری با جذابیت کافی تهیه شود.
تردید نکنید، نظر شما برای ما مهم است.